Heltinna frå Andøy

I dag løfter eg melkeglaset høgt og hedrer på mitt kvardagslige vis den innsatsen, holdninga og innsatsviljen, Silje Lehne Michalsen og alle hennar medarbeidara rundt om i verda viser kvar einaste gode og vonde kvardag. Eg beundre denne evna til rettferdighetssans, som går så langt forbi nasjonale grenser og individualistisk risikovurdering. Silje Lehne Michalsen er omtrent på min alder, jobbe som lege i Leger uten grenser og overlevde ebola. No tenker ho berre på kor fort ho kan komme tilbake til Vest-Afrika å fortsette arbeidet. Det gir perspektiv, det inspirerer og det fyller meg med stor respekt.

Dei sjuke i Liberia, Sierra Leone og Guinea blir ikkje henta med Hercules-fly med høyrisikoisolering og dobbel sluse til ein spesialavdeling omgitt av topp trente ressurser som kan bistå døgnet rundt. Mange ligg tett i tett, får ikkje plass på sjukehus, det mangler folk som kan hjelpa dei med basale behov. Smitte sprer seg raskt når familiane tar hånd om sine døde.

Det er skeive forhold i denne verda. Vi er for vane med det, vi assosierer Afrika med nød og vanstyre, sult og sjukdom, og kanskje vi også tenker det bare er sånn? I alle fall så lenge vi sjølv befinn oss på toppen av stigen. Det utfordrer meg. Alle skal ikkje reise dit, men vi har alle medmenneske rundt oss, ressurser og disponere, penger å forvalte. Å sjå lenger enn til nasetippen, er ein syssel eg kjenner eg godt kan bruka mykje meir tid på.

Håp - ei personlig trøyst eller ein pålitelig person?

Levande håp....
Har du hørt det uttrykket? Er ikkje det eit litt smør-på-flesk-uttrykk? Eit håp som er dødt, meiner eg, kan vel ikkje kallast håp? Det høyres håplaust ut i alle fall. Om det fins levande og døde håp, kven kan avgjera kva som er kva?

Kva håper du på?
Ofte tenker vi på framtida, på fotballmatcher, på alle rundt oss vi bare vil det beste for. Vi håper det går bra, at det ordner seg, det gjer jo ofte det, her i lille Norge er oddsen større tross alt. Vi håper på godt vær, på at den sjuke snart blir frisk, at dei små veks opp og blir flotte folk. Håpet ligg i oss i kvardagen, det vipper negative tanker til optimisme. Vi må alltid håpe på det beste.

Ofte er håpet et munnhell, men det kan også bli ein tynn tråd vi klamrer oss fast i når vi møter noko vi absolutt ikkje har makt over. For mange er det udefinerbart kva vi sett vår lit til, det kan vera livet i seg sjølv, vår familie, kvart lille øyeblikk vi har her og no. Eg meiner å ha opplevd at håpet kan ha eit namn og vera karakterfast uten tendens til å skifta lynne eller vilje.

Ein mann eg møtte nylig minna meg på dette. Han søkte etter noko som går langt utover våre "kanskje", "muligens" og "håper virkelig". Han leita etter et håp med hold i. Eg kallar han Jon. Ei barnetru vart levande når Jon stod over for sitt livs utfordring.

Typisk, tenker du kanskje, typisk å bli religiøs i krisetider. Då ber alle til Gud og treng ei støtte i livet. Men, kva om nettopp slike  uoversiktlige situasjoner er muligheter Gud bruker til å komma forbi alle våre "moderne hindringar" for hans eksistens og visa at han er levande og nær med et ekte håp?

For Jon var Bibelen ei ganske så ulest bok, men no kom plutselig stemmer fra søndagsskulen og menneske han hadde møtt gjennom livet fram i bevisstheten. Jon leste, spurte, hørte lydbok, tenkte, var ikkje i tvil lenger om at denne boka er meir enn menneskeord. Det er så mange vitner, så sterke kilder, så stor sammenheng. Jesus Kristus, levde, døde og stod opp igjen fra de døde, som den einaste i historien. Og, han seier han gjorde det for oss.

Kva forskjell gjer livet, døden og den overnaturlige oppstandelsen til denne personen for oss her og no? Forskjellen kan merkast om vi tør tru at Jesus snakker til oss i Bibelen og at det han seier er til å stola på fordi han er den han er; 100% Gud og 100% menneske på samme tid.

Eit lite utval av nynorske Jesus-sitat frå Johannes-evangeliet:
"Eg er oppstandelsen og livet, den som trur på meg, skal leva om han så døyr" Joh.11.25

"Lat ikkje hjartet dykkar uroast! Tru på Gud og tru på meg! I huset til Far min er det mange rom. Var det ikkje slik, hadde eg då sagt dykk at eg går og vil gjera i stand ein stad til dykk?" Joh.14.1-2

"Ingen tek livet mitt, eg gjev det frivillig. Eg har makt til å gje det, og eg har makt til å ta det tilbake. Denne oppgåva fekk eg av Far min" Joh.10.17

"Sanneleg, sanneleg, eg seier dykk: Den som høyrer mitt ord og trur på han som har sendt meg, har et evig liv og kjem ikkje for dommen, men har gått over frå døden til livet." Joh.5.24

Urverk

Hormonbalansen er som eit komplekst urverk i kroppen - eg syns det er megafascinerande korleis ein rytme er innebygd i oss og går i takt med omgivelsane våre - sol og måne, natt og dag, jordas syklus. Små substanser skilles ut blant anna når det er på tide å sove og når vi skal våkne. 

Nattarbeid er ganske vanlig. Vi er forskjellige og nokre takler dette bedre enn andre, men generelt sett krasjer nattevåking med den indre klokka. Det stemmer godt med det eg opplever når eg svimler rundt etter to-tre arbeidsnetter og ikkje har fått sove skikkelig og magen slår knute på tråden.

Det er ein del dokumentasjon på helseskadene ved å tulle med den naturlige døgnrytmen kroppen legger opp til. Litt småkomisk å jobbe på ein medisinsk avdeling, med nettopp spesialkompetanse på hormonsjukdommar, å vita om desse tingene mens ein går der å snur på døgnet. 

Eg vil tipsa om ei bok ein dyktig kollega nylig har gitt ut. Har ikkje lest den enno, men gle meg til å ta fatt. Dr. Med. Kristian Løvås skriv til deg som vil forstå kroppen din - korleis faktorer som stress, mat, trening, søvn, forelskelse, aldring osv påvirker oss - utfra kunnskapen, ikkje myter og rykter som går. 

Å forstå kva som skjer kan kanskje hjelpe oss til å ta bedre hensyn til den indre klokka og kanskje litt mindre til menneskeskapte sekundvisere?

Bo-li-vi-aaa

Opplever du av og til at stemninger eller folk minner deg om noko eller nokon og du berre smiler spontant eller det tvinger seg fram tårer? Eg trur det heiter savn. No for tida savner eg mange ting som kan oppsummerast i et ord: Bolivia

Eg såg ein film nylig, som heiter Blackthorn, ein slags westernfilm med litt trist stemning. Men handlingen foregjekk i Boliva. I første sekvensen, då denne gamle gunneren rei oppover dødsveien nær Coroico, då måtte eg grina. Korleis skal det gå resten av filmen, tenkte eg... det gjekk bra :)

Eg sitt i døråpningen og sole meg. Tenk 18 grader og sol midt i september i sjølvaste Bergen! Eg ser opp mot Nattlandsfjellene og det driv ein dis der,  sikten er uklar og konturane hviska litt ut. Plutselig er eg i La Paz, på kjøkkenet på Casa Alianza der eg budde et halvår. Ein kopp i handa og et blikk mot dei disige fjellene.

Det hjelper lite når team Bachstad no sender deira tur gjennom Sør-Amerika på tv. No har dei komt til Cusco. Snart, ja, snart kjem dei til Titicacasjøen og Boliviagrensa. Eg gle meg som ein unge. Neste onsdag, neste onsdag då bør dei komma dit!

Savn er mest godt. Tenk å ha slike band til folk, gater og fjell på andre sida av jorda. Det er et privilegium. Nokon som vil bli med neste år for eksempel?

Tungespissen

Høgskulen i Ålesund er min nye besøksvenn denne hausten. Han dele velvillig av all sin nyttige og unyttige kunnskap, til og med på do. Der lærte eg nylig at berre katten har skitnare munn enn oss menneske. Interessant, siden eg like katter ekstra godt. Eg er gla i utrulig mange menneske også!

Eg har det på tungespissen. Ord. Ord som velsigne og forbanne, løfte opp og trakke ned i skiten. Ein gluping sa at vi menneske klarer å temme all verdens ville dyr og fugler, men det lille lemmet i munnen er umulig å få styring på, ja den kan vera som gift. Det er kanskje litt meir skummelt enn mikrober i munnhula?

"Det er ikkje det som kjem inn i munnen, som gjer menneske ureint. Men det som går ut av munnen, det gjer menneske ureint" Matt.15.11

Liljer og java

Ein kristen forkynnar hadde et fiffi eksempel på teikn som tyder på at vi bekymrer oss meir enn generasjonar før oss. Det er påvist at folk som til vanlig sykler med sykkelhjelm, har mykje høgare stressnivå i kroppen når dei ein dag sykler uten. Kven visste kva sykkelhjelm var når ungane suste ned bakkane uten tilsyn på 50-tallet?

Vi har har meir kunnskap, tusenvis av problemløysingsalternativ som reklame og retningslinjer seier vi bør ha. Det meste er nyttig og bra, men vi har ofte ein tendens til å tru at vi ikkje klarer oss uten eller at berre vi har god kontroll går alt bra. Vi burde spare pensjon, ransbølger går og vi burde hatt innbruddsalarm, den siste versjonen av java går ikkje an å laste ned på min 6-år gamle mac, eg bør ha ny for sikkerhetens skuld, folk kan jo komme inn i min nettbank!!! Små og større bekymringar enn dette preger kvardagen vår meir eller mindre.

Eg tenkte på dette når eg nylig hadde trøbbel med nokre pin-koder. Sjå liljene på marka og fuglane på himmelen...driv dei å huske på pin-koder? Kan Java legge til eit par år på min livslengde? Kva stresser eg for? Alle desse små bekymringane, dekker over den største: Korleis vil det gå til slutt? Når eg møter Gud? Han som gir alt liv og vil ta det tilbake.

Bare Gud kan gi oss ei sann livsforsikring. Den er gratis. Den heiter Jesus.

"Søk først Guds rike og hans rettferdighet, så skal du få alt det andre i tillegg" (Matt. 6,33)